چگونه كودكان را به نماز علاقه مند كنیم

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، خانواده در تفكر اسلامی جایگاهی بسیار رفیعی دارد، اگر موضوع خانواده در اسلام را با سایر اموری كه مشابه این مقوله است، مقایسه كنیم برجستگی خاصی در مسئله خانواده ملاحظه می‌كنیم، اگر چه بعضی از آن موضوعات مهم و بعضی مهم‌تر هستند، اما گاهی اموری وجود دارند كه واژه «اهم» نیز برای آن‌ها كفایت نمی‌كند و باید به دنبال ادبیات دیگری برای بیان عظمت آن‌ها بود از جمله این موضوعات، موضوع «خانواده» است.

محمدقاسم موسوی، كارشناس مركز تخصصی نماز * شناخت زمینه‌هاى تربیت (چه زمینه‌هایی برای تربیت دینی فرزندمان  وجود دارد) چنین می‌نویسد:

بی‌شك آنچه در نظام خلقت تحقق مى‌یابد، نیازمند مقدمات، زمینه‌ها و بستر مشخصى است كه ظهور و تحقق آن‌ها بدون این تمهیدات غیرممكن است، تربیت الهى انسان نیز نیازمند مقدمات و زمینه‌هایى است تا والدین بتوانند در این امر موفق شده و فرهنگ نماز را در وجود فرزندانشان ماندگار كنند.

والدین باید همچون باغبانى دانا و دلسوز بستر رشد گل‌هاى باغ خود را بشناسند و با بهره‌گیرى از زمینه‌هاى مناسب، شاهد شكفتن گل‌هاى باغشان باشند تا عطر دل انگیز عشق و بندگى را در قلوب آنان به یادگار بگذارند.

زمینه‌سازى و فراهم كردن شرایط و بهره‌گیرى از زمینه‌هاى مختلف مادى و معنوى، لازم است بیشتر در دوران كودكى و نوجوانى و قبل از سن بلوغ شرعى تحقق یابد تا والدین بتوانند در این سن فرزندانشان را با نماز و نحوه ارتباط با خدا آشنا سازند و گرنه در سن بلوغ و بعد از آن دچار مشكل خواهند شد.

زمینه‌هاى تربیتى نماز را به زمینه‌هاى بیرونى مانند محیط خانوادگى و رفتار و بـرخـورد اطرافیـان با كودك و نوجوان و زمینه‌هاى درونى كه مربوط به خود كودك و نوجوان است، می‌توان تقسیم كرد.

*زمینه‌هاى بیرونى

محیط خانواده، محیط اجتماع و تمام كسانى كه به نحوى با كودك و نوجوان ارتباط دارند، زمینه‌هاى بیرونى محسوب مى‌شوند، این زمینه‌ها مى‌تواند اثر و نقش ‍ سازنده یا تخریبى بر آنان بگذارد، كودكان و نوجوانان بـه امور محسوس و ظاهرى توجه بیشترى دارند، بـه همین دلیل این امور برایشان با اهمیت‌تر است .

فراهم ساختن زمینه‌هاى بیرونى تربیت به منظور ترغیب كودك و نوجوان به نماز، مى‌تواند مـحـرك فـعـالیـت، حـركـت و تمایل او به سوى فرامین الهى و رهنمودهاى قرآن كریم باشد، در ذیل برخى از این زمینه‌ها به اختصار مورد بررسى قرار مى گیرد:

-طرح و گفتگو درباره نماز

اگر والدین در حضور كودك و نوجوان مسایل و معارف مربوط به نماز را طرح و درباره آن گفت‌وگو كنند، به طور غیر مستقیم بر آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت، صـحـبـت و گفت‌وگو دربـاره نـمـاز مى‌تواند در قالب شعر و سرود، قصه و حكایت، توضیح مـطالب مربوط به نماز، طرح و نقاشى و مانند آن انجام شود تا در ذهن و روان كودك و نوجوان اثر گذاشته بـا تـوجه به حس كنجكاویى كه دارند، خود به فعالیت فكرى و عملى در این موضوع وادار شوند.

نكته قابل ذكر اینكه، والدین نبایـد چنین فكر كنند كه نسبت به مسایل نماز آگاه هستند پس، چه ضرورتى دارد این مطالب را بین خود مطرح كنند؟ طرح و گفت‌وگوى عمدى دربـاره نماز بیانگر اهمیتى است كه والدین به این امر مى‌دهند و موجب جلب توجه كودك و نوجوان به جایگاه ارزشی نماز مى‌شود.

-ارتباط با دوستانِ نمازخوان

والدین سعى كنند بـا خانواده‌ها و افراد متدین ارتباط و رفت و آمد داشته باشند، چرا كه چنین خانواده‌هایى فرزندان متدین و نمازخوانى دارند كـه مى‌توانند بـر افكار و اعمال كودك آنان اثر مثبت و سازنده بگذارند.

همچنین لازم است كودك و نوجوان ترغیب شود تا دوستانى برگزیند كه براى نماز و آداب اسلامى اهمیت قایل هستند، زیرا در مواقعى، تأثیر رفتار و گفتار كودكان بر یكدیگر بیشتر از سایرین است.

علاوه بر اینها عمل نمازگزاران كودك و نوجوان در جمع همسالان خود می‌تواند احساس نیاز به شخصیت جمعى آن‌ها را ارضا كند، تكرار این گونه موارد موجب اُنس و علاقه آنان به نماز خواهد شد.

-ارائه الگو

میل به داشتن الگوى مطلوب در كودكان و نوجوانان مشهود است و دوست دارند از كسى یا كسانى كـه از هـر جهت مورد علاقه آنان است تقلید كنند و رفتار و گفتارشان را مطابق رفتار الگو تنظیم كرده تا شبیه و مانند آن شوند.

والدیـن بـا بهره‌گیرى از این میل و خواسته آنان، مى‌توانند الگوهاى بسیار خوب و عالى از كـسـانـى كـه اهـل عـبودیت و نماز هستند به آن‌ها معرفى كنند، انبیاى الهى، امامان معصوم(ع) و انـسـان‌هاى وارسته از جمله الگوهاى ارزنده و درخشانى هستند كه مى‌توان به كودك و نوجوان معرفى كرد تا در سایه آن به گمراهى گرفتار نشود.

علاوه بر این خود والدین با اعتقاد و پاى‌بندى نسبت به دین به ویژه با اهمیت دادن به نماز و عملكرد و رفتار درست مى‌توانند الگوى ارزنده و مفیدى براى فرزندانشان باشند، خصوصاً هنگامى كه عامل گفته‌هاى خود نیز هستند.

بنابراین كودكان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگى خود محتاج الگو هستند تا بتوانند افكار، آرزوها و تلاش‌هاى خود را مطابق آن تنظیم كنند، اینان در مسایل الهى و دینى نیز كه به طور فطرى با آن در ارتباطند، در جست‌وجوى یك الگوى معنوى هستند، وجود چنین فردى آنان را در امر به هدایت و رستگارى كمك شایانى خواهد كرد.

-نماز در حضور كودك و نوجوان

یكى از عواملى كه می‌تواند باعث شوق و علاقه به نماز و آداب الهى در كودك و نوجوان شود، آموزش بصرى است، زیرا این‌گونه آموزش‌ها به دلیل اثربخشی و تأثیر بیشتر موجب یادگیرى، تغییر رفتار یا ایجاد رفتار تازه مى‌شود، علاوه بـر ایـن، آموزش بصرى عمیق‌تر بوده و دیرتر فراموش مى‌شود و زودتر از آموزش‌هاى دیگر تأثیر مى‌گذارد.

والدینى كه هر چند وقت یك‌بار، كودك و نوجوان خود را با اخلاق حسنه و دعوت محبت آمیز به مساجد و اماكن مذهبى مى‌برند، در علاقه‌مند كردن فرزندان خود به نماز، موفق‌تر از دیگرانند، البته این كار در صورتى موفقیت آمیز است كه به خستگى و دل‌زدگى كودك و نوجوان منجر نشود.

نماز خواندن در منزل و در حضور كودك نیز اثر مثبت و سازنده‌اى خواهد گذاشت، مثلاً اگر والدین در اتاقى كه كودك مشغول بازى و یا نقاشى است، سجاده خود را پهن كرده به نماز بایستند اثر معنوى ماندگارى خواهد گذاشت.

چنانچه نمازهاى واجب را در مسجد و به جماعت مى‌خوانیم خوب است نمازهاى نافله و قضا را در منزل بخوانیم تا براى كودك و نوجوان تداعى نشود كه مثلًا پدرم چرا امشب نماز نخوانده است، بنابراین وقتى كودك و نوجوان نماز دیگران، خاصه والدین را درك كند و ببیند، تأثیر مى‌پذیرد، این تأثیرپذیرى باعث تحرك و فعالیت او در انجام عبادت و سایر آداب اسلامى مى‌شود.

*جاذبه‌هاى ظاهرى

ظواهر زیبا و جاذبه‌هاى گوناگون به خودى خود شوق‌آور و رغبت انگیزند، این ظواهر و جاذبه‌ها (صادق یا كاذب) بر روح كودك و نوجوان تأثیر بیشترى مى‌گذارد، به طورى كه در بسیارى مواقع بدون داشتن دلیل درست به سوى چیزى كه داراى ظاهرى زیبا است، كشیده مى‌شود.

والدین مى‌توانند از آنچه كه مربوط به ظواهر نماز است، در ترغیب فرزندانشان بهره گیرند تا به تدریج به نماز عادت كرده و سپس به باطن نماز اُنس یابند به عبارت دیگر، از شور و اشتیاق ظاهرى بـه شعور باطنى و آگاهى درباره نماز نایل شوند.

اگر والدین مطابق میل و خواسته كودك و نوجوان برایشان سجاده زیبا، مهر و تسبیح دلخواه ، عـطـر، لباس مناسب بـراى پسران و مقنعه و چادر نماز براى دختران تهیه كنند، به یقین كار ارزنده و صحیحى را انجام داده‌اند، خواندن نماز بـا صوت و قرائت زیبا و دل‌انگیز و یـا تهیه سرودهاى دلنشین درباره نماز مى‌تواند زمینه‌هاى رغبت آنان را به عمل صالحى چون نماز فراهم كنند.

*‌پی‌نوشت:

مركز تخصصی نماز به عنوان یكی از َنهادهای پاسخگو به سؤال‌های نماز، از طریق پست الكترونیكی porseshnamaz@yahoo.com، سایت اینترنتی http://namazportal.ir، شماره پیامك 30004145 و شماره تلفن 02517740920 به پرسش‌های علاقه‌مندان پاسخ می‌گوید